Hartoperatie

Als uw conditie het toelaat, wordt u na de operatie overgeplaatst naar het WZA. Op de dag zelf wordt u in de loop van de ochtend met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht.

De arts en de verpleegkundige verzorgen de schriftelijke overdracht. Hierin staat beschreven welke operatie u heeft ondergaan, hoe het herstel tot nu toe is verlopen en welke medicijnen u gebruikt.

In het WZA gaat u verder met revalidatie. Als er opvang/thuiszorg voor de eerste 2 weken thuis nodig is, regelt het ziekenhuis dit.

Naar huis 

Zodra uw conditie het toelaat, hoort u wanneer u naar huis kunt. soms is het nodig dat u nog voor een korte periode in een verzorgings-­ of verpleeghuis moet blijven om verder te herstellen. Dit wordt vanuit het ziekenhuis geregeld in overleg met u. Ook eventuele thuiszorg wordt op de verpleegafdeling geregeld.

Ontslaggesprek met de verpleegkundige
Voor ontslag hebt u nog een gesprek met de verpleegkundige. Tijdens dit gesprek bespreekt u samen de opnameperiode in het ziekenhuis en de herstelperiode die voor u ligt. Daarnaast wordt bekeken of alles rondom de eventuele thuiszorg geregeld is. Van de verpleegkundige krijgt u het volgende mee:

• Overzicht van uw medicijnen.
• Recepten voor nieuwe medicijnen.

Eventueel krijgt u ook:

• Een kaart voor de Trombosedienst (Certe), als u bloedverdunners gebruikt.
• Een afspraak voor bloedonderzoek en/of een longfoto.
• Een afspraak voor de medebehandelend arts.
• Een kaartje over de Endocarditis profylaxe.

Overleg van te voren met uw naaste of familielid, wie bij dit ontslaggesprek aanwezig is.

U heeft een grote operatie ondergaan, maar tegen de tijd van het ontslag bent u al voor het belangrijkste deel hersteld. Daarom is het niet meer nodig dat u in het ziekenhuis blijft. Na ontslag uit het ziekenhuis gaan het verdere herstelproces en de revalidatie thuis door. Van tevoren is moeilijk te zeggen hoe dit proces verloopt. Dit verschilt van persoon tot persoon. Het totale proces duurt ongeveer drie tot zes maanden. Hoe snel u herstelt hangt onder meer af van het soort hartoperatie, uw leeftijd en uw conditie vóór de operatie.

Onderstaande informatie gaat over de nazorg na een hartoperatie en kleine of grotere problemen die zich voor kunnen doen. Deze problemen horen vaak bij het herstel. Met anderen praten over de operatie kan prettig zijn. Bedenk daarbij wel dat het herstel bij iedereen anders verloopt. Wanneer u naar aanleiding van deze informatie nog vragen hebt, kunt u die vóór uw ontslag uit ons ziekenhuis bespreken met de arts, verpleegkundige, fysiotherapeut of diëtist. Vragen die u thuis heeft, kunt u bespreken met uw huisarts, uw cardioloog of de verpleegkundige met aandachtsgebied hartrevalidatie.

De operatie  is vaak ingrijpend. U kunt zich wanneer u thuis bent angstig, onzeker of verdrietig voelen. Soms heeft uw ziekte gevolgen voor uzelf en/of uw naaste omgeving. Bespreek dit met uw huisarts. Samen met uw huisarts kunt u besluiten om een afspraak te maken met een maatschappelijk werker of psycholoog.

Normale verschijnselen na de hartoperatie

Na de operatie kunt u allerlei klachten krijgen. U hebt een intensieve en spannende tijd achter de rug, waarbij uw lichamelijke en geestelijke conditie is verminderd.
U kunt concentratiestoornissen hebben, zoals moeilijkheden met lezen en vergeetachtigheid. Soms lukt het in de eerste weken na de operatie niet eens om een paar regels achter elkaar te lezen of een verhaal te volgen dat iemand vertelt. De ervaring leert dat deze concentratie­ en geheugenstoornissen meestal na drie maanden verminderen en vervolgens geheel verdwijnen.
Slap en vermoeid zijn na een grote operatie is normaal, evenals last van kortademigheid bij inspanning. Door uw dagelijkse levensritme geleidelijk te hervatten, verdwijnen deze klachten meestal vanzelf.

Sommige patiënten zijn na hun operatie sneller geëmotioneerd. U kunt sneller gaan huilen, ook wanneer daarvoor (voor anderen) geen aanleiding lijkt te bestaan. Het is mogelijk dat u de eerste weken tot maanden na het ontslag weinig controle hebt over uw emoties. Onredelijke boosheid, driftbuien en snel geïrriteerd raken, zijn verschijnselen die bij het verwerken van een ingrijpende gebeurtenis, zoals een hartoperatie, kunnen optreden. Dit kan tot spanning in de relatie met uw partner leiden. Uw partner en/of anderen die bij u wonen, hebben ook een spannende tijd achter de rug. Van hen wordt vaak verwacht dat ze sterk zijn, de patiënt opvangen en vooral aan de patiënt geen tranen laten zien. Het heeft geen zin om emoties te onderdrukken. Probeer samen de operatie te verwerken en de gebeurtenis langzaam in het leven in te passen. Praat samen over wat u bezig houdt. Vertrouw erop dat de emotionele reacties, hoe pijnlijk ook, normaal en in de meeste gevallen tijdelijk van aard zijn.

Wondgenezing

Hoesten, niezen, lachen, hikken en persen is de eerste weken soms gevoelig. Bij een omleidingsoperatie wordt meestal een slagader uit de borstwand gebruikt, de plek waar deze borstslagader is verwijderd, kan doof aanvoelen of overgevoelig zijn. Deze pijn is duidelijk anders dan de pijn op de borst die u vóór de operatie voelde en is van tijdelijke aard. Een andere klacht die vaak voorkomt, is dat u uw hart nadrukkelijker in de borstkas voelt bonzen. Vooral in rust ervaart u dit dan sterk. Dit komt doordat het weefsel van en rondom het hart is geprikkeld door de operatie. Ook dit verschijnsel is doorgaans onschuldig en tijdelijk van aard.

Ook kan er een ader uit het boven­ of onderbeen gebruikt worden, al dan niet door middel van een kijkoperatie. Het voordeel van een kijkoperatie zijn de kleine sneetjes met minder kans op wondproblemen.

Van de beenwond kunt u de eerste weken klachten hebben. Vooral bij de knie en enkel kan het litteken de eerste weken een stekende pijn geven en bij het lopen kunt u de wond voelen trekken. Bij het verwijderen van de beenader is het soms onvermijdelijk dat een kleine huidzenuw wordt beschadigd. Hierdoor kan bijvoorbeeld op uw scheenbeen en enkel een gevoelloze plek ontstaan. Deze plek wordt langzaam kleiner, maar vaak blijft een klein deel van de beenhuid vreemd aanvoelen. Hoewel dit vervelend kan zijn, is er geen reden tot bezorgdheid. In de eerste weken na de operatie kan het been dik worden. Vocht wordt moeilijker vanuit het been naar het hart afgevoerd, omdat de weggenomen beenader niet wordt vervangen. Andere aders in het been nemen deze taak over, maar dit kost tijd. Naast het dragen van een kous is het raadzaam uw been regelmatig hoog te leggen als u zit. U kunt enkele weken na de operatie proberen de kous eens uit te laten. Als het geopereerde been slank blijft is de kous niet langer nodig. Zwelt het geopereerde been wel op draagt u de kous nog een week en probeert het dan opnieuw zonder kous.

Bespreek de klachten altijd met uw cardioloog tijdens uw controlebezoek.

Wondgenezing thuis

De operatiewonden zijn over het algemeen dicht als u naar huis gaat. Als er een kleine hoeveelheid vocht uit de wond lekt, kunt u een droog steriel gaas op de wond leggen. Het gaas maakt u vast met een pleister. Van de verpleegkundige krijgt u, als het nodig is, uitleg en materiaal voor eenvoudige wondverzorging. Gebruik de eerste weken geen poeder en zalf op de wond.
Een litteken heeft ongeveer een jaar nodig om volledig uit te rijpen. Felle zon geeft extra pigmentvorming in het litteken, waardoor het litteken beter zichtbaar blijft. U kunt littekens naast kleding ook beschermen met sunblock crèmes. Als de wondranden plaatselijk wijken of als er een draadje van een hechting zichtbaar is, mag u er niet aan trekken. De hechtingen lossen in ongeveer zes weken vanzelf op.
Wij raden vrouwen aan dag en nacht een zachte bh zonder beugels te dragen, omdat het litteken van de borstwond minder breed en mooier geneest als er weinig spanning op komt. Als er problemen zijn met de genezing van één van de wonden, dan kunt u contact opnemen met de huisarts.

Medicijngebruik

Na de hartoperatie blijft u medicijnen gebruiken. Naast de nuttige werking van medicijnen, kunnen zij ook bijwerkingen hebben. Informatie over de verschillende medicijnen, die bij hartziekten vaak worden voorgeschreven kunt u vinden op de website van de Nederlandse Hartstichting.    

Wij raden u dringend aan:

• De bijsluiter te lezen.
• Nooit zelf de dosering te veranderen, en niet zelf te stoppen met de voorgeschreven medicijnen.
• Te letten op eventuele bijwerkingen van de medicijnen.
• Geen medicijnen van een ander te gebruiken, ook al heeft deze persoon dezelfde symptomen.

Bloedverdunners

Het kan zijn dat u na ontslag uit het ziekenhuis medicijnen blijft gebruiken die de stolling van het bloed remmen. Hierdoor wordt voorkomen dat stolsels kunnen ontstaan in omleidingen (‘bypasses’) of op de hartkleppen. Welke middelen worden voorgeschreven hangt van meerdere factoren af. Bij het gebruik van deze medicijnen is de neiging tot bloeden groter dan normaal. Dit uit zich bijvoorbeeld in tandvleesbloedingen bij het tanden poetsen, (grote) blauwe plekken na stoten of langer nabloeden bij wondjes. Ter voorkoming kunt u beter een zachte tandenborstel gebruiken en schoeisel dragen in en om het huis. Bij bloed in uw urine of ontlasting moet u contact opnemen met de Trombosedienst (als u daar bekend bent) of met de huisarts.

Trombosedienst

De Trombosedienst controleert regelmatig de dikte het bloed van mensen die acenocoumarol (Sintromitis®) of fenprocoumon (Marcoumar® ) gebruiken.
Afhankelijk van de uitslag van het bloed worden de hoeveelheid tabletten per dag bepaald. De hoeveelheid voorgeschreven tabletten kan wisselen.

Bepaalde geneesmiddelen en ook alcohol kunnen niet worden gebruikt in combinatie met acenocoumarol of fenprocoumon, omdat zij de werking negatief beïnvloeden.
Overleg bij twijfel altijd met de huisarts of de Trombosedienst. Meer informatie over de Trombosedienst vindt u op de verpleegafdeling.

Hartrevalidatie

Zes weken na het ontslag komt u voor controle naar uw eigen cardioloog. Als uw conditie het toelaat, start u daarna met het hartrevalidatieprogramma.
In veel plaatsen zijn ook sport- en zwemverenigingen voor hartpatiënten actief. Deskundige begeleiders kijken of je je niet te veel, maar ook niet te weinig inspant. Een adres bij u in de buurt vindt u op www.beweegzoeker.nl

Controles diabetici

Diabetici (mensen met suikerziekte) moeten hun bloedsuikergehalte (vaker) controleren, omdat door de hartoperatie het instellen van medicatie vaak verstoord is geraakt.

Voor een optimaal herstel na de operatie zijn de volgende adviezen van groot belang. Bij uw verdere herstel spelen uzelf en uw dagelijks lichamelijke inspanning een belangrijke rol. Er is wel een verschil tussen het ziekenhuis en thuis. In het ziekenhuis kon u meteen uw vragen stellen en keken hulpverleners mee, die ervoor zorgden dat u niet te veel, maar ook niet te weinig deed. Thuis bent u alleen of met uw familie. Veel mensen hebben dan de neiging om het maar ‘voorzichtig aan’ te doen. Als u in het ziekenhuis al goed ter been was, dan is het raadzaam de eerste dagen na thuiskomst in uw eigen tempo en naar eigen kunnen te wandelen. Luister naar uw lichaam. Om uw herstel te versnellen, is het meestal nodig dat u elke dag uw activiteiten iets uitbreidt. Doe alles geleidelijk, een beetje moe worden mag, maar overdrijf niet. Dit geldt voor zowel uw lichamelijke, geestelijke als sociale activiteiten. Probeer de eerste tijd het aantal mensen dat u op bezoek krijgt te beperken. Probeer situaties met stress te vermijden en probeer afstand te nemen van situaties die onaangename spanning geven.

Douchen en baden
U mag 3 tot 5 dagen na de operatie weer douchen. Een bad nemen mag pas drie weken na de operatie, omdat de huid in de omgeving van de wond week wordt in het water. Is een wond na drie weken nog niet helemaal genezen, dan moet u met baden wachten tot dit wel het geval is.

Tillen
Een gelijkmatige belasting van de borst is belangrijk om het borstbeen, dat tijdens de operatie is opengemaakt, weer goed aan elkaar te laten groeien. 

Tot 6 weken na de operatie het advies geen zware dingen te tillen. Wanneer u dit wel doet, kunnen de twee helften van het borstbeen ten opzichte van elkaar gaan schuiven. Dit komt de genezing niet ten goede en uw borstbeen kan zelfs losgaan hierdoor.

Huishoudelijk werk
De eerste weken mag u alleen licht huishoudelijk werk verrichten. Het zware werk, zoals ramen wassen, stofzuigen en vuilnis buiten zetten, kunt u de eerste 6 weken beter aan anderen overlaten. Bijzondere aandacht vraagt de situatie van patiënten die voor zichzelf en/of een gezin moeten zorgen. Tot ongeveer zes à zeven weken na ontslag bent u nog niet in staat het huishouden volledig op u te nemen. Wij raden u dan ook aan tijdig thuiszorg te regelen voor deze periode. Dit kunt u doen via uw eigen gemeente.

Voeding
Om uw hart en bloedvaten in een goede conditie te houden, is het belangrijk dat u matig bent met het gebruik van vet (met name verzadigd vet), cholesterol en zout. Ook het streven naar een gezond gewicht is belangrijk bij het voorkomen van hart­ en vaatziekten. Als er sprake is van overgewicht, dan is het verstandig om af te vallen. Doe dit echter onder deskundige begeleiding van de huisarts of diëtist. U bent nog aan het herstellen van de operatie, afvallen mag dit herstel niet belemmeren. Op de afdeling vindt u voorlichtingsmateriaal over goede voeding. Zie ook de website: www.voedingscentrum.nl

Alcohol
Een hartoperatie is geen reden om met alcoholgebruik te stoppen. Wel is overmatig gebruik af te raden. Alcohol versterkt de werking van antistollingsmiddelen, zoals acenocoumarol (Sintrommitis) en fenprocoumon (Marcoumar). Bij gebruik van één tot twee glazen alcohol per dag is er geen risico op verstoring van de instelling. Meer alcohol wordt afgeraden, omdat het de werking van deze medicijnen merkbaar beïnvloedt en het niet goed is voor uw lichaam. Bespreek in ieder geval het gebruik van alcohol met uw cardioloog.

Roken
Roken is een extra belasting voor het hart en de longen, en beïnvloedt het ontstaan van (nieuwe) vernauwingen in de kransslagaders. Stoppen met roken is ten zeerste aan te raden, en altijd zinvol. Heeft u hulp of hulpmiddelen nodig bij het stoppen, neem dan contact op met uw huisarts of met de coördinator van het hartrevalidatieteam.  Zie ook www.ikstopnu.nl.

Wandelen
Het maken van een wandeling is toegestaan en raden wij u zelfs aan. Begin bijvoorbeeld met dagelijks een aantal keren een korte wandeling (tien minuten) en breidt dit langzaam uit.
Lopen met één stok of één kruk is de eerste vier weken niet toegestaan, omdat de beide helften van het borstbeen ten opzichte van elkaar kunnen gaan verschuiven.

Lopen met de hond
Let er wel op dat als u met een (grote) hond gaat wandelen, deze niet met ú uitgaat in plaats van u met de hond. Plotseling trekken aan de riem kan extra druk op het nog niet genezen borstbeen geven
Vraag in dat geval vooraf aan de fysiotherapeut wanneer u weer mag proberen uw hond uit te laten.

Fietsen en autorijden
De eerste zes weken na de operatie is fietsen en autorijden niet toegestaan. Het is belangrijk dat er géén onverwachte bewegingen plaatsvinden, waardoor de beide helften van het borstbeen ten opzichte van elkaar kunnen gaan verschuiven. Dit komt de genezing niet ten goede. Wanneer u in deze periode wel zou gaan fietsen, is de kans op vallen erg groot. Fietsen op een hometrainer is geen probleem.

Seksualiteit
U hoeft niet bang te zijn om te vrijen. Vrijen betekent geen extra risico voor uw hart. De inspanning hierbij is te vergelijken met het oplopen van een twee trappen. Ook de operatiewond in de borstkas is na ontslag voldoende genezen. Het is na een grote operatie echter niet ongewoon dat het vrijen niet meteen is als voorheen. Soms kan uw partner zich schamen, omdat hij of zij zin heeft in seks en bang is u daarmee lichamelijk of emotioneel teveel te belasten. Het is belangrijk om ook hierover met elkaar proberen te praten. Het gebruik van bepaalde medicijnen (de zogenoemde bètablokkers) kan erectieproblemen geven bij mannen en bij vrouwen ervoor zorgen dat de vagina minder gemakkelijk vochtig wordt. Heeft u vragen, bespreek deze dan gerust met uw huisarts of cardioloog.
Zie voor verdere informatie ‘ Intimiteit en seksualiteit na een hartaandoening’ op www.harteraad.nl

Sporten
In het algemeen hebben de meeste mensen weinig lichamelijke beperkingen na een hartoperatie. In verband met de genezing van het borstbeen mag u de eerste zes weken na de operatie nog niet sporten. Opnieuw starten met sporten is afhankelijk van uw herstel en conditie van vóór de operatie. Overleg tijdens de controleafspraak met uw cardioloog wanneer u kunt beginnen met sporten. Vooral als u wilt zwemmen, moet u dit eerst met hem bespreken. In het algemeen kunt u uw conditie langzaam weer opbouwen naar uw sportniveau van vóór de operatie. Er zijn mogelijkheden om dit via een hartrevalidatieprogramma te doen; bespreek dit met uw cardioloog.

Werk hervatting
Meestal kunt u uw werk hervatten tussen drie en zes maanden na de operatie, afhankelijk van de aard van uw werkzaamheden. U voelt over het algemeen zelf het best wanneer u weer aan werken toe bent. Bespreek werkhervatting in een vroeg stadium met uw werkgever, bedrijfsarts, huisarts of cardioloog. Vaak is het verstandig te beginnen met halve dagen en dit langzaam uit te breiden.

Vakantie
Als u vlot en zonder problemen herstelt, dan is ongeveer zes weken na de operatie met vakantie gaan goed mogelijk. Beperkingen zijn er in principe niet. Wel is het verstandig dit van tevoren met uw huisarts of cardioloog en, indien van toepassing, de trombosedienst te overleggen. Als u besluit op vakantie te gaan, doe dan de eerste dagen rustig aan en bekijk zelf wat u aan kunt.

Zon en zonnebank
Het is, met het oog op de wondgenezing, niet verstandig om de eerste maanden na de operatie de littekens bloot te stellen aan felle zon of de zonnebank. Een gezichtsbruiner of het gebruik van sunblock crèmes op de littekens is wel toegestaan. Als u het medicijn amiodaron (Cordarone®) gebruikt, dan mag u niet in de zon of onder de zonnebank. Dit in verband met verbranding en verkleuring van de huid.

Eenmaal thuis kunt u klachten krijgen waarbij het raadzaam is om hulp te zoeken. U neemt contact op bij: 

• Temperatuurverhoging.
  Bij een temperatuur hoger dan 38ºC, opgenomen rectaal of het oor.
• Wondproblemen.
  Als de wonden rood, dik en pijnlijk worden of als er helder of troebel vocht uitkomt.
• Onregelmatige of snelle hartslag.
  Als u klachten heeft van een snelle en/of onregelmatige hartslag, waarbij u zich niet goed voelt.
• Pijn.
  Bij het ontstaan van pijn op de borst, zoals voor de operatie (angina pectoris), maar ook bij het erger worden of veranderen van de wondpijn van de borst­, arm­ of beenwond.
• Kortademigheid.
  Als de kortademigheid erger wordt dan bij ontslag. Bij vertrek uit het ziekenhuis is het normaal dat u nog kortademig bent. Soms al na een beetje inspanning. Meestal wordt het vrij snel minder.
• Hoesten.
  Bij toenemend hoesten en het opgeven van geel of groen slijm, zeker als dit samen gaat met koorts.

Controleafspraak na operatie

Na de operatie hebt u na 6 weken een controleafspraak bij de cardioloog in het WZA.

De meeste patiënten die naar het WZA komen met hartklachten en een hartoperatie moeten ondergaan, gaan voor de operatie naar het UMCG. De voorbereiding en nazorg kunnen wel in het WZA plaatsvinden. Als u vragen hebt, kunt u contact opnemen met de medewerkers van de polikliniek Cardiologie van het WZA. U kunt uw vraag stellen via de BeterDichtbij-app.

Met dringende vragen kunt u bellen naar de polikliniek Cardiologie,  telefoon (0592) 32 52 05.

Contact UMCG

Hebt u vragen over de opname in het UMCG dan kunt u contact opnemen met de physician assistant, telefoonnummer 06 – 52 72 45 38. Voor de planning kunt u bellen met (050) 361 2365.

Meer informatie

De Nederlandse Hartstichting

Infolijn hart en vaten (0900) 30 00 300 op werkdagen tussen 9.00 en 13.00 uur
Website: www.hartstichting.nl

Patiëntenvereniging Harteraad

Harteraad is een patiëntenvereniging voor en door mensen met een hart- en/of vaatziekte en hun naasten. Infolijn (088) 11 11 600 of e-mail: info@harteraad.nl, website: www.harteraad.nl

cardi36 - oktober 2020 - juli 2023