Aangeboren hartafwijking - Persisterend foramen ovale (PFO)

Een persisterend foramen ovale (PFO) is een klein gaatje in het tussenschot (septum) van de hartboezems (atrium). Dit gaatje speelt een belangrijke rol in de bloedsomloop van de ongeboren baby.
Gelijk na de geboorte sluit dit gaatje zich meestal vanzelf. Bij ongeveer 15% van alle Nederlanders sluit het gaatje onvolledig, waardoor het foramen ovale 'persisteert' (open blijft). Per persoon kan de grootte of de vorm van het gaatje verschillen.

Door het gaatje kan bloed van de linker naar de rechter boezem stromen. Dit kan gebeuren bij drukverhogende momenten zoals persen, sporten of vliegen.

Op de afbeelding ziet u: A. Linkerkamer B. Rechterkamer C. Boezems Zuurstofrijk bloed = rood Zuurstofarm bloed = blauw

Klachten

Van de PFO zelf heeft u geen klachten. In zeldzame gevallen kunnen er kleine bloedpropjes door dit gaatje stromen. Deze bloedpropjes worden niet opgevangen door de filterfunctie in de longen waardoor er een herseninfarct kan ontstaan. Het is goed om te weten dat lang niet elk herseninfarct wordt veroorzaakt door een PFO. Om te beoordelen of een PFO de oorzaak is van een herseninfarct, worden er een aantal onderzoeken gedaan. Afhankelijk van deze onderzoeken kan de cardioloog besluiten of u in aanmerking komt voor een sluiting van de PFO.

Samen beslissen

U bepaalt samen met uw arts of u behandeld wilt worden aan de PFO. Hiervoor is het belangrijk dat u goed wordt geïnformeerd, want het gaat over uw behandeling en uw kwaliteit van leven. Er zijn enkele vragen die u aan de arts kunt stellen om een besluit te kunnen nemen:

• Wat zijn mijn mogelijkheden?
• Wat zijn de voor- en nadelen van deze mogelijkheden?
• Wat betekent dit voor mijn situatie?

Bij patiënten die een herseninfarct hebben gehad, wordt het gaatje soms gesloten. Dit zijn vaak jonge mensen, die geen andere ziektes hebben. Het gaatje wordt dan gesloten om de kans op een nieuw herseninfarct zo klein mogelijk te maken. De sluiting van het gaatje gebeurt dan met een parapluutje tijdens een hartkatheterisatie.

Het alternatief voor een sluiting is het slikken van (krachtige) bloedverdunners. Uit onderzoek is gebleken dat zowel bloedverdunners als het sluiten van een PFO bescherming biedt tegen een nieuw herseninfarct. Bloedverdunners hebben helaas een hoger risico op het ontstaan van bloedingen in het lichaam. Uw cardioloog zal samen met u de voor- en nadelen van beide behandelingen bespreken.

Complicaties bij de operatie

De meeste gaatjes worden gesloten met een parapluutje tijdens een hartkatheterisatie via de lies. Hoewel een hartkatheterisatie veel minder ingrijpend is dan een hartoperatie blijft het natuurlijk een ingreep aan het hart. Daarom zijn er ook risico’s aan verbonden. De kans op complicaties is gelukkig zeer klein. We nemen alle voorzorgsmaatregelen om complicaties te voorkomen.

• Bloeduitstortingen bij de aanprikplaats (zelden), deze verdwijnen vanzelf binnen 1 á 2 weken.
• Hartritmestoornissen (af en toe), deze gaan over het algemeen vanzelf over.
• Er komt vocht in het hartzakje door een beschadiging van de hartspier. Bij een beetje vocht wordt er geen actie ondernomen. Als er meer vocht is en u klachten heeft, dan wordt het vocht afgezogen. Als er veel vocht aanwezig is, is het soms noodzakelijk dat de hartchirurg het vocht via een operatie weghaalt (zeer zelden).
• Beschadiging van de hartklep, hartwand of lichaamsslagader door het plaatsen van het parapluutje (zeer zelden).
• Losraken van het parapluutje waardoor deze in de bloedbaan terecht komt. In dat geval zou het parapluutje door een hartkatheter (zeer zelden) of in extreem zelden geval door de hartchirurg verwijderd moeten worden.
• Longembolie, beroerte of hartinfarct door stolselvorming op het parapluutje (zeer zelden). Hiervoor krijgt u een aantal weken extra bloedverdunners.
• Overlijden (extreem zeldzaam).

U ontvangt een brief met de oproep voor de opname. Hierin staat ook of en wanneer u eventueel met bepaalde medicijnen moet stoppen.

Gesprek over de narcose en verdoving

Op de dag voor de ingreep heeft u in het UMCG een gesprek waarin u uitleg krijgt over de narcose, de verdoving en het gebruik van medicijnen. Ook wordt u verteld of u kort voor de ingreep nog een slaapmiddel en een pijnstiller krijgt. Dit noemen we premedicatie.

Bent u allergisch voor jodiumhoudend contrastmiddel? Bespreek dit met de cardioloog en geef het door bij de opname. 

Eten en drinken 

Voor de operatie mag u niets eten en drinken, dit staat ook in de oproepbrief. 

Nagellak

Heeft u uw nagels gelakt? Verwijder de nagellak voor u naar het ziekenhuis komt. Ook kunstnagels graag verwijderen. Dit is nodig omdat u tijdens de ingreep een knijper op uw vinger krijgt, om het zuurstofgehalte in uw bloed te kunnen meten.

Aanwezigheid familie op de dag van de ingreep

Uw familie of naaste kan tijdens de ingreep in het ziekenhuis blijven. Het is geen probleem als ze even koffie gaan drinken of gaan lunchen. We vinden het wel fijn als aan de verpleegkundige wordt doorgegeven op welk mobiel telefoonnummer uw familie bereikbaar is. 

Op de dag van de opname meldt u zich bij de opnamebalie of op de verpleegafdeling zoals in de oproepbrief staat. 

Het opnamegesprek 

Eerst heeft u een opnamegesprek met de verpleegkundige. Daarna volgt er een gesprek met de cardioloog, zaalarts of verpleegkundig specialist. Als u nog vragen heeft, kunt u die stellen.

Tijdens het opnamegesprek hoort u hoe laat u ongeveer aan de beurt bent. Het precieze tijdstip hangt af van het verloop van de ingrepen bij patiënten die voor u aan de beurt zijn. Ook kan er een spoedingreep bij een andere patiënt tussen komen. 

De voorbereidingen op de ingreep

We meten uw bloeddruk en temperatuur. U krijgt een infuusnaald in de hand of in de arm. Via het infuus krijgt u medicatie en infuusvloeistof. Ook kan het nodig zijn om u medicijnen te geven als u allergisch bent voor de contrastvloeistof.

De cardioloog vertelt uw familie (of naaste) hoe de ingreep is verlopen. Als u na de narcose weer helemaal wakker bent en de controles zoals bloeddruk en pols zijn goed, gaat u terug naar de verpleegafdeling.

In bed

Op de verpleegafdeling meten we uw bloeddruk en hartslag en controleren we regelmatig de lies. U krijgt wat te eten en te drinken. Na de ingreep is het belangrijk dat u uw been, waar het drukverband zit, niet buigt. U moet 6 uur in bed blijven.
Het is mogelijk dat uw been wat koud gaat aanvoelen. Waarschuw dan de verpleegkundige; misschien zit het drukverband iets te strak.

Weer uit bed

Na de verplichte bedrust mag u (eventueel onder begeleiding van een verpleegkundige) gaan lopen. Als dit een half uur lang goed gaat, mag het drukverband van uw lies. De lies wordt onderzocht of er bijzonderheden zijn. We plakken daarna een kleine pleister in de lies, deze mag u de volgende dag samen met de hechting verwijderen.

Bloedverdunners

• De eerste 24 uur krijgt u 2 keer per dag bloedverdunners via een prikje. Dit is om stolselvorming in het parapluutje na de ingreep te voorkomen.
• Daarna gebruikt u 1 maand bloedverdunners. Welke dat zijn, is afhankelijk van uw situatie.
• Daarna blijft u 5 jaar een lichte bloedverdunner gebruiken. Na ongeveer 6 maanden is het parapluutje overgroeid met eigen weefsel.

Het is belangrijk de eerste 2 weken na de ingreep activiteiten te vermijden die de lies belasten en een risico vormen voor een nabloeding.

Autorijden

Direct na de ingreep mag u niet zelf autorijden. U mag pas een week na de ingreep weer zelf autorijden.

Douche en bad

U mag douchen. Vermijd een bad gedurende de eerste 3 tot 4 dagen na de ingreep, totdat de huid genezen is.

Wond en verband

Verwijder de pleister de volgende dag en maak de huid schoon met water en zeep. Droog het wondje voorzichtig af. Er is een kleine kans dat het wondje toch gaat bloeden. Druk dan 15 minuten een gaasje of een schone zakdoek stevig op het wondje. Als het bloeden niet stopt, waarschuwt u de huisarts.

Bewegen

• Geen druk uitoefenen op de lies.
• Niet persen als u naar toilet gaat. 
• Niet zwaarder tillen dan 5 kg.
• Niet fietsen.
• Niet zwemmen.
• Doe ook geen andere sporten die belastend zijn voor de lies. U mag wel rustig traplopen. 

Duiken

We adviseren u niet te gaan duiken met gebruik van perslucht (scuba diving), omdat dit een luchtembolie kan veroorzaken met als gevolg hersenschade. Als u wilt gaan duiken, is een duikkeuring noodzakelijk. 

Antibiotica bij verwondingen of behandelingen

Wanneer u een parapluutje heeft gekregen, is het belangrijk bij medische ingrepen, verwondingen of tandheelkundige behandelingen antibiotica te krijgen. Dit geldt voor de eerste 6 maanden na de ingreep. Bij een sluiting met behulp van een parapluutje kan deze namelijk ontstoken raken als er bacteriën in het bloed komen. Bijvoorbeeld bij oppervlakkige verwondingen, zoals een grote schaafwond of bij diepere wonden, die gehecht moeten worden. U moet kortstondig tegen mogelijke infecties beschermd worden door antibiotica. Het is daarom van belang dat u uw tandarts en andere behandelend artsen vertelt dat u een PFO-operatie heeft gehad en dat bescherming met antibiotica nodig is.

Hartrevalidatie

Na de ingreep kan een hartrevalidatie-traject u de mogelijkheid bieden om weer vertrouwen in het eigen lichaam te krijgen en uw conditie op te bouwen. Een revalidatietraject duurt ongeveer 6 weken. U traint 1 tot 2 keer per week in groepsverband. Uw arts kan u hier meer over vertellen.

• Groter wordende zwelling aan de arm of lies.
• Opnieuw gaan bloeden van aanprikplaats lies of pols (nabloeding).
• Toenemende pijn.
• Duidelijk koud/warm aanvoelen van de arm, hand, been of voet.
• Verkleuring van arm, hand, been of voet.
• Benauwdheidklachten.
• Aanhoudende jeuk of uitslag op de huid.
• Temperatuur boven de 38 °C (koorts).

Bel de eerste 2-3 weken met de huisarts. Uw huisarts kan als het nodig is contact opnemen met het UMCG. Na 2-3 weken na ontslag kunt u contact opnemen met het WZA, poli Cardiologie, telefoonnummer (0592) 32 52 05.

De Nederlandse Hartstichting

Infolijn hart en vaten (0900) 30 00 300 op werkdagen tussen 9.00 en 13.00 uur.
Website: www.hartstichting.nl

Patiëntenvereniging Harteraad

Harteraad is een patiëntenvereniging voor en door mensen met een hart- en/of vaatziekte en hun naasten. Infolijn (088) 11 11 600.
E-mail: info@harteraad.nl, website: www.harteraad.nl